Webinarium „Planowanie budżetu utrzymania nawierzchni dróg” 10.09.2020 r.
Prowadzący: członek zarządu HC Jan Zieliński
Goście specjalni:
- Waldemar Królikowski – Dyrektor ZDW Olsztyn
- Agnieszka Kowalewska Kierowniczka Zespołu ds. Diagnostyki i Ewidencji, ZDW Olsztyn
Czas trwania: 60 minut
Uczestnicy: 40 przedstawicieli Zarządów Dróg Wojewódzkich, Zarządów Dróg Powiatowych, Zarządów Dróg Miejskich, GDDKiA
Dlaczego budżet utrzymaniowy?
Zarządcy dróg, z którymi się spotykamy często zaliczają planowanie budżetu utrzymaniowego do najtrudniejszych wyzwań. Sieć drogowa musi spełniać oczekiwania władz oraz jej użytkowników i jednocześnie finansowo mieścić się w założonych wydatkach. Ograniczone środki nie pozwalają na wykonanie wszystkich zabiegów, czy sztuką jest wybrać te które są niezbędne, aby zapewnić optymalne warunki na drodze? Optymalne, czyli jakie? Jak udowodnić, że lepiej ten konkretny odcinek wyremontować dopiero za 3 lata? Jakie konsekwencje niosą za sobą tego typu decyzje dla całej sieci? Czy lepiej remontować czy przebudować? I czy lepiej znaczy taniej, szybciej czy inaczej? A do jakiego poziomu stanu sieci dróg dążymy za 20 lat? Czyli, mówiąc wprost, jak znaleźć najlepszy kompromis pomiędzy oczekiwaniami, możliwościami i bezpieczeństwem?
Punktem wyjścia jest świadome podejmowanie decyzji. Świadome, czyli po prostu oparte na liczbach, które nie kłamią. Dostępne są modele łączące techniki inżynierskie z zarządczymi, które w oparciu o dane wykonują scenariusze budżetowe. Udostępnione informacje, nie tylko zarządcy, ale wszystkim interesariuszom, pozwalają zdobyć wiedzę aby dokonywać słusznych wyborów. Wykonanie trafnych prognoz dotyczących degradacji stanu nawierzchni pozwala na długofalowe planowanie działań związanych z jej utrzymaniem. Budżet utrzymaniowy oparty na aktualnych danych drogowych oraz systematycznych kampaniach diagnostycznych wydaje się jedyną słuszną drogą.
Dlaczego zaprosiliśmy tych gości?
Właśnie taką drogą podąża ZDW w Olsztynie. Pomimo iż jest to jeden z najbiedniejszych rejonów w Polsce, stan dróg znacząco się tu poprawia. Zarząd w Olsztynie ma wiele sukcesów na swoim koncie, m.in są współtwórcą Wytycznych Diagnostycznych Stanu Nawierzchni dla dróg wojewódzkich znanych jako WDSN. Członkowie zarządu znani są z chęci dzielenia się swoim doświadczeniem i integracji środowiska drogowego. Dlatego niezmiernie cieszymy się że przyjęli nasze zaproszenie.
1. Wstęp teoretyczny – Jan Zieliński – członek Zarządu HC
„Najgorsze w pierwszej kolejności” się nie opłaca!!!
Jan Zieliński przedstawił założenia Pavement Management – procesu planowania utrzymania nawierzchni dróg oraz wskazał miejsce i znaczenie planu finansowego w Road Asset Management. Następnie omówił znaczenie kosztów w całym cyklu życia infrastruktury i podkreślił znaczenie degradacji w planowanym jej utrzymaniu. Jako najważniejsze elementy, które należy uwzględnić w procesie planowania, wymienił: horyzont czasowy, model degradacji, typy zabiegów, efekt i konsekwencje zabiegów oraz drzewo decyzyjne.
2. Jak to zrobić w praktyce? Waldemar Królikowski – Dyrektor ZDW Olsztyn
Waldemar Królikowski opowiedział w jaki sposób jego zarząd wykonuje planowanie budżetu wskazując potrzebę wcześniejszej diagnostyki sieci w celu dostarczenia danych do obliczenia trafnych prognoz. Zwizualizował na mapie stan sieci w poszczególnych latach przy 3 scenariuszach budżetowych.
Następnie omówił dalsze prace i zadania zarządu jakie przed nim stoją w związku z dostarczaniem nowych danych, które udoskonalą modele szacowania kosztów, modele degradacji oraz skuteczności poszczególnych typów remontów.
3. Rozmowa z gośćmi
Wywiad prowadzącego z gośćmi był najdłuższym elementem webinarium, w którym mogliśmy przedyskutować kluczowe etapy planowania. Wybraliśmy kilka cytatów z całej rozmowy, które prezentujemy poniżej.
Waldemar Królikowski opowiedział, jak uzyskane dane pomagają mu w argumentacji do otrzymania zaplanowanych funduszy, pomimo obecnej sytuacji związanej z COVID-19.
WK: „Tak potrzeby są duże, ale proszę mi wierzyć, że dzięki naszym danym jesteśmy w stanie pokazać, co się będzie działo na naszej sieci w przypadku zaniedbania, a mamy przecież 540 km dróg w złym stanie. Jesteśmy w stanie pokazać co będzie jeśli zejdziemy poniżej tych kwot, które powinniśmy mieć”
Następnie Dyrektor stwierdził, że wykorzystana przez niego metoda jest możliwa do zastosowania u innych zarządców dróg oraz zaznaczył, że dzięki niej może prowadzić spójną politykę i program dla utrzymania sieci drogowej na lata.
WK: „Wszędzie potrzebny jest sukces. W momencie kiedy są to kwoty wyobrażalne dla województwa a niosące jakąś poprawę myślę, że to jest sukces. A sukces jest potrzebny i nam i politykom, aby mieć paliwo do działania.”
Jan Zieliński zapytał, w jaki sposób udało się rozpocząć ZDW Olsztyn kolejną, nową kampanią diagnostyczną w tym ciężkim dla nas wszystkich roku. Pani Agnieszka Kowalewska wskazała, że
„Diagnostyka sama dla siebie nie mam sensu. Jej efekty widać dopiero po przeprowadzeniu analiz porównawczych i tego co da się z tego wyłuskać, jakie wnioski wyciągnąć”.
Następnie Pani Agnieszka podzieliła się z uczestnikami spotkania swoim doświadczeniem w organizacji całego przedsięwzięcia, jakim jest kampania diagnostyczna, Wskazała na wytyczne WDSN, które wspólnie ZDW Olsztyn opracował w 2018 roku z 5 innymi ZDW (Białystok, Bydgoszcz, Koszalin, Poznań, Gdańsk).
„Jego budowa jest przyjazna użytkownikowi, poszczególne pomiary zostały podzielone na działy i dodatkowo przygotowany OPZ, w którym wybieramy parametry, które chcemy zbadać. Więc nie trzeba tworzyć czegoś nowego, tylko bez problemu można skorzystać. Na naszej stronie ZDW te dokumenty są dostępne dla każdego zainteresowanego. Można je wykorzystać przy zlecaniu kampanii diagnostycznej czy pojedynczego badania lub zestawu badań – to zależy od decyzji danego zarządcy”.
W kolejnej części Dyrektor wskazał jeszcze inne aspekty korzystania z wytycznych WDSN i zachęcał inne Zarządy do korzystania z nich:
„Sam pomysł stworzenia wspólnych wytycznych wziął się z samej ciekawości. Warto by było, abyśmy mieli porównywalne narzędzia, bo jako zarządcy spotykamy się 1-2 razy w roku. Rozmawiamy o środkach finansowych, jakie przeznaczamy i cześć kolegów robiła badania diagnostyczne, a część nie, każdy trochę inaczej. Stad pomysł, aby uprościć system, aby było łatwiej. To są gotowe materiały, wypełnia się specyfikacje i można ogłaszać przetarg, zrobione profesjonalnie, wiadomo, że te wyniki będą porównywalne”.
Sesja pytań od uczestników
Czy jest jeden na stałe obowiązujący plan utrzymaniowy?
WK: Nasz program jest na tyle cudowny, że potrafi przeliczać nam stany nawierzchni w wybranych okresach, dlatego z natury rzeczy, uwzględnia upływ czasu, dlatego jest kampania diagnostyczna, a potem następna i ten plan nie jest jeden. On tak naprawdę (mówimy o planie związanym z remontami dróg, w tych czterech technologiach, o których mówiłem) jest jednakowy, bo bazuje na tych samych założeniach, ale wiadomo, że jak jakieś odcinki zostaną wykonane, to wchodzą następne odcinek i ta generacja zależy od środków, jakimi dysponujemy. To nie jest stały plan, bo my nie wiemy, co będziemy robić w 2041 roku, bo jeżeli dzisiaj myślimy o tym i chcemy doskonalić model degradacji nawierzchni i tutaj trwają moje rozmowy z uniwersytetem warmińsko-mazurskim, będę chciał zaprosić IBDIM do współpracy. Chcemy doskonalić model trwałości nawierzchni wykonywanych zabiegów. I te nasze dane będą się zmieniały. Więc nie ma planu stałego, predykcje stanu sieci wyświetlam na podstawie obecnych danych.
Czy diagnostyka jest tylko dla najbogatszych???
AK: Nie. Ten przetarg, który właśnie rozstrzygnęliśmy wcale nie jest tak drogi jak zakładaliśmy. Baliśmy się na początku, że nie uda nam się zakończyć diagnostyki w pełnym zakresie. Tak jak wszystko drożeje tak diagnostyka jeszcze nie wystrzeliła, przynajmniej tak pokazał ten przetarg. Cena za km pomiaru 1 pasa ruchu jest to około 450 zł brutto, obejmuje badania równości podłużnej, poprzecznej, cech powierzchniowych oraz ugięcia metodą TSD (w ruchu), więc jest to dość dobra cena.
Prosiłbym o przybliżoną odpowiedź, jak często trzeba robić diagnostykę, by model degradacji był względnie aktualny?
AK: Zależy od finansów, Autostrady w Chinach są badane corocznie. Nas nie stać na taki komfort. Założyliśmy diagnostykę w interwale 5-letnim i taką realizujemy. Zachód Europy bada co 4 lata, wiec trochę częściej. Natomiast wydaje mi się, że te 5 lat jest na ten moment wystarczający. Dopiero zaczynamy, to jest prototyp tego modelu degradacji stanu. Drogę buduje się na 20 czy 30 lat, dlatego cztery takie pomiary moim zdaniem są wystarczające.
Czy władze lub opinia publiczna kwestionują metody stosowane przez ZDW?
WK: Nie, powiem taka, myślę, że zarząd i cały sejmik ma zaufanie do naszych działań, staramy się robić w ten sposób, aby te nie największe środki wykorzystywać w jak najbardziej przydatny sposób. My mamy prezentacje na sejmikach, mówimy o tych rzeczach, o tym jak to jest robione, wyświetlamy też te mapy i nie spotkałem się z żadnym słowem krytyki, ani od Zarządu województwa, ani opozycji, ani żeby ktoś na sali sejmiku krytykował te działania. Każdy wie, że jak wie, na co wydać te pieniądze to lepiej wyda te pieniądze, niż jak się tylko domyśla. Może nie zawsze wiemy, jaki mamy problem. My startym się wiedzieć, jaki mamy problem a stad lepiej wydawać te środki.
Na jakiej zasadzie wybrali Państwo odcinki do remontów w 2036?
AK: Braliśmy pod uwagę 3 parametry równość podłużną, poprzeczna i uszkodzenia, czyli cechy powierzchniowe danej nawierzchni. Braliśmy też pod uwagę ogólny stan nawierzchni drogi, natężenie ruchu drogowego oraz długość tej sieci przy podziale środków. A więc wszystkie te parametry scalone dawały nam obraz tego gdzie jest najgorzej, oczywiście biorąc pod uwagę te trzy parametry mamy równości i uszkodzenia założone progi, np. % spękań tyle i tyle wchodzi w taką klasę a tyle i tyle w taką klasę analogicznie te wartości do równości. Natomiast po każdej kampanii diagnostycznej tworzony jest plan utrzymaniowy, i odcinki diagnostyczne klasyfikowane jako odcinki utrzymaniowe w odpowiedniej klasie pilności, to też uwzględniamy, mamy zestawienie tabelaryczne, które odcinki są w najgorszym stanie i które, biorąc pod uwagę inne parametry, wchodzą na pierwsze miejsca na liście.
To jest dość złożony proces, ale mając dane diagnostyczne można uzyskiwać świetne wyniki i analizy.